سخنان تابناك و اندرزهاى حكیمانه امام باقر(ع)
إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ ...
سخنان تابناك و اندرزهاى حكیمانه
كتابهاى معارف سرشار از سخنان تابناك آنحضرت است. زیرا اوشكافنده دانش، در خاندان رسالت بود. ولى ما در اینجا تنها به ذكرپرتوهایى از این انوار تابناك پسنده مىكنیم باشد كه خداوند دلهاى ما رابدانها روشنایى بخشد و حقیقت جانهایمان را به ما نشان دهد و ما را بهراه راست و استوار خود، رهنمون شود.
اینك با هم اندرزهاى حكیمانه امام باقرعلیه السلام به یكى از اصحابش بهنام جابر بن یزید جعفى را از نظر مىگذرانیم:
"تو را به پنج چیز سفارش مىكنم: اگر مورد ستم واقع شدى تو ستممكن، اگر به تو خیانت شود تو خیانت مكن، اگر به تو دروغ گویند تو دروغمگو، اگر تو راستودند شاد مشو و اگر نكوهشت كردند بى تابى مكن و در بارهآنچه در خصوص تو مىگویند بیندیش اگر آنچه در بارهات مىگویند در خودتدیدى بدان كه سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى كه براىكار درستى خشم كردى مصیبتى بزرگتر است برایت از این كه بیم دارى ازچشم مردم بیفتى و اگر بر خلاف واقع گفتهاند این خود ثوابى است كه بىرنجآن را به دست آوردهاى.
بدان كه تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى كه اگر تمامهمشهریانت گرد آیند و یكزبان گویند كه تو مرد بدى هستى مایه اندوه تونگردد و اگر همه گویند تو مرد نیكى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود، امّاهمواره خودت را به قرآن عرضه كن كه اگر به راه قرآن مىروى وآنچه را كه اونخواسته تو نیز نمىخواهى و آنچه را كه خواسته، مىخواهى و از آنچه بر حذرداشته مىترسى پس استوار باش و مژدهات باد كه هر چه در باره تو گویند، تورا زیان نرساند و اگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مىبالى؟! براستى مؤمنسر سختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبهكند. یك بار نفس را از كژى به راستى آرد و با خواهش او براى خدا مخالفشود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایشدست گیرد و از جا بلند كند و از لغزشش بگذرد و متذكر شود و از خداىبترسد و بدو توبه كند و معرفت و بنیائىاش افزون شود چرا كه ترسش از اوبیشتر شده است و خداوند در این باره مىفرماید:
(إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ) (1) "براستى چون ایمان آوردگان را از شیطان و سوسههایى به دل رسد، هماندم خدا را به یاد آرند و بى درنگ بصیرت یابند."
اى جابر روزى اندك را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر كه از عهدهشكرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندك انگار تا بدینوسیله نفس را خوار دارى وخود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع كن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه بهكار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیك بیدارى و هشیار بودن كنارهگیر و نیك بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل كن و از آرایشهاىنهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده رویهاى هوا به رهنمایىعقل محدود كن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمالخالصانهات را براى روز قیامت ذخیره نگه دار و با انتخاب قناعت از زیادحرص ورزیدن خود دارى نما و با كوتاه كردن آرزو، شیرینى زهد را به سوىخدا جلب كن و طنابهاى آز را به سردى یأس و ناامیدى ببر و با خود شناسىراه خود بینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس و بافزون یاد كردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دلرا نورانى كن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ كن مبادا بهامیدوارى دروغین دل خوش كنى كه این تو را در هراسى راست خواهدانداخت و مبادا در كارها امروز و فردا كنى كهاین دریایىاست كه نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد ومبادا غفلت كنى كه این مایه سنگدلى و ازآنچه در آن عذر و بهانهاى برایت نباشد بپرهیز كه پشیمانها بدین پناه مىآرندوبه پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشتهات باز گرد و با دعاىخالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى بر خوردار شو، و بابسیارى شكر، نعمتهاى بیشترى به سوى خود جلب كن، و با كشتن آز وطمعدر پى بقاى عزت و سر فرازى باش و این آز را با عزّت نا امیدى از میان برواین عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و كوتاه كردن آرزو را از دنیاتوشه بردار و از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا بهچیزى كه بدان اطمینان ندارى، اعتماد كنى. و بدان كه هیچ دانشى چونسلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردىهمچون مخالفت با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست. هیچثروتى همانند بى نیازى دل و هیچ شناختى همچون خود شناسى نیست و هیچنعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفىهمسنگ بلند همتى نیست وهیچ زهدى همگون با كوته آرزویى نیست و هیچعدالتى همانند انصاف نیست و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوسنیست وهیچ اطاعتى بمانند انجام فرایض نیست وهیچ مصیبتى همچون بىخردى نیست و هیچ گناهى همانند كوچك شمردن گناهت و خشنودى ازحالتى كه در آنى نیست و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانندجهاد با هوا وهوس نیست و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیر از خشمنیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت بهره ورى رااز دست دهى كه این عرصهاى است كه به اهل خود زیان مىرساند."
ونیز آنحضرت فرمود:
"سخن پاك را از هر كس كه مىگوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عملنمىكند، زیرا خداوند مىفرماید:
( الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ) (2)
"بندگانى كه سخنان را مىشنوند و از بهترین آن پیروى مىكنند. آنانندكسانى كه خدا هدایتشان كرده است."
واى بر تو اى فریب خورده چرا نمىستایى كسى را كه بدو چیزى فانىمىدهى و او به تو چیزى باقى مىبخشد. یك درهم فانى را به ده درهم ده تاهفتصد درهم باقى بگیرد یعنى چندین برابر.
واى بر تو براستى تو یكى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه كه بر تو شهوتىیا ارتكاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش درانجام آن بكوشى گویى كه در برابر چشم خدا نیستى و یا خداوند در كمین توننشسته است.
اى جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مركبت كند و همتت سُستاست. پس واى خدایا از این طالب و مطلوب! واى گریزنده از دوزخ! چهشتابان به سوى آتش روانهاى و چه زود خود را در آن فرو مىافكنى"!! (3)
دعای ندبه مراغه
-------------------------------------------------------
1-سوره اعراف، آیه 201.
2-سوره زمر، آیه 18.
3-فى رحاب ائمّة اهل البیت - سیرة الباقر، ص22 - 21.
---------------------------------------------------
نویسنده: آیت الله سید محمد تقی مدرسی
مترجم: محمد صادق شریعت
دعـای نـدبـه
کاربر گرامی،ایمیل شما نمایش داده نخواهد شد